خوش به حالشون

خوش به حالشون !

    حسن طاهرى

    اشاره

    شاگرد تو مى باشم، گر کودن و کژپوزم ...

 « شمس»

 ... درست مثل یک شاگرد، محصول کارم را به استاد نشان دادم تا اگر آن را هم سو باکتاب جدیدش - علم و روش آن - در طرح شعار - کمتر بیشتر است - مى داند، اجازه‏ى چاپ دهد. یادداشت هاى او در حاشیه‏ى پیش نویس مقاله، چراغ راه من شد و اکنون اگر نورى در این گزارش دیدید، از اوست.

    روزهاى سه شنبه در کلاس‏هاى پیش دبستان کار مى‏کنم. گاهى مشاهده‏گر فعالیت‏هاى مربیان هستم و گاهى خود در نقش مربى‏ام! اوایل آذرماه بود. خانم محمودى، مسؤول پیش دبستان، گفت: »مربى‏هاى مدرسه دوست دارند که در آغاز فعالیت‏هاى مربوط به آشنایى کودکان با موضوع گیاهان، مدیریت یادگیرى بچه‏ها با شما باشد.«

    فرصت تازه‏اى پیش آمده بود تا در تعامل با کودکان، تجربه‏هاى تازه کسب کنم. با این که مثل خروس »آوازم را چشم بسته مى‏خوانم!« اما در چنین مواقعى، مثل یک دانشجو، ابتدا به طراحى آموزش مى پردازم.

 شروع کردم!

 اولین کار این بود که هدف را مشخص کنم:

  با واژه‏ى »گیاه« به عنوان یک کلید واژه در علوم تجربى آشنا شوند.

  مصداق هاى »گیاه« را شناسایى کنند.

  مفهوم »گیاه« را چنان درونى کنند که هنگام برخورد با گیاه، آن را »درک« کرده و به موارد مشابه تعمیم دهند و از غیر آن بازشناسند.

  در ارتباطهاى خود هر جا که لازم است، کلید واژه را در جاى مناسب خود به کار گیرند.

  گیاهان را به عنوان بخشى از محیط زیست خود بشناسند.

    ×××

    در تعیین هدف‏ها، یک نکته به عنوان رویکرد آویزه‏ى گوش و هوشم بود:

 توجه به مفهوم سازى و تولید دانش به وسیله‏ى کودکان، به جاى انتقال مفهوم و دانش به کودکان.

    ×××

    براى دستیابى به هدف‏ها، سه فعالیت 20 دقیقه‏اى به عنوان »محتوا« پیش بینى کردم. آن ها را با مربیان کودک مدرسه‏اى که قرار بود فعالیت‏ها آن جا انجام گیرد در میان گذاشتم و با مشارکت هم{P  - در این جا لازم است از همراهى و مشارکت صمیمانه خانم ها محمودى، چهارگامه، بینا، یونسى و راستگو مربیان پیش دبستان »ریاض دانش«، آموزش و پرورش منطقه 5 تهران در جنت آباد تشکر و سپاسگزارى کنیم. P}

 درباره‏ى طرح و چگونگى همیارى در اجراى آن تصمیم‏گیرى کردیم.

 فعالیت اول:

    نمونه‏هایى از گیاهانى را که ریشه و ساقه و برگ دارند، مثل تربچه، جعفرى، نعنا، شوید، تلخون، پیاز و ریحان، به اندازه‏ى لازم از سبزى فروش محله خریدیم و دادیم در آبدارخانه‏ى مدرسه تمیز شستند و خشک کردند و همه را در یک سینى بزرگ، با خود به کلاس بردیم.

    میز و صندلى‏هاى کلاس یک نفره و آرایش آن‏ها به شکل U بود.

    روى میز هر کودک، یک ورق روزنامه‏ى باطله گذاشتیم و نمونه‏هاى گیاهان را بین آن‏ها تقسیم کردیم.

    ×××

 گفت و گو، مشاهده و جست و جو

    بچه‏ها گیاهان را دستکارى کردند، گفت و گو کردند و حتى بعضى‏ها پس از اطمینان از تمیزى، برگ‏هایى از آن‏ها را مزه کردند.

 همراه با نشان دادن نمونه ى گیاه تربچه:

 1  کى مى دونه اسم این گیاه چیه؟

 2  [تقریباً همگى]: تربچه!

 1  شما هم روى میزتان از این »گیاه« دارید؟

 2  [تقریباً همگى]: بله!

 1  تربچه را از توى »گیاهان« خود بردارید. با دقت نگاه کنید. به هم نشان دهید. با هم مقایسه کنید.

    ×××

    همراه با نشان دادن نمونه‏ى گیاه جعفرى:

 1  یک »گیاه« دیگر! خوب نگاه کنید. ببینید شما هم روى میزتان از این »گیاه« دارید؟

    توى گیاهان خود مى‏گردند، به نمونه‏اى که دست ما است نگاه مى‏کنند، بعضى‏ها مى‏آیند و نمونه‏ى در دست ما را از نزدیک مى‏بینند و ... کم کم پیدا مى‏کنند. به هم نشان مى‏دهند، از هم تأئید مى‏گیرند و به من و مربى نشان مى‏دهند. یک نفر از میان جمع »گیاه« را مى‏شناسد و نام مى‏برد:

 1  آفرین! اسم این گیاه جعفرى است.

{P  - کلاس دخترانه بود. اجراى این برنامه در کلاس پسرانه نشان داد که آشنایى دختران پیش دبستانى با سبزى‏ها، بیش از پسران پیش دبستانى است. P}

 همراه با نشان دادن نمونه‏اى دیگر .....................

 فعالیت دوم: مشاهده، جست و جو در محیط واقعى

 1  آن هفته که به کلاستان آمدم، درباره‏ى چى گفت و گو کردیم؟

 2  درباره‏ى »گیاه«، درباره‏ى »گیاهان«، درباره‏ى سبزى ها ....

  حالا با هم برویم حیاط مدرسه، کوچه، پارک تا گیاهان را در آن جا هم ببینیم. هر کس هر جا یک نمونه »گیاه« دید، به دوستش یا به من یا به خانم مربى نشان دهد.

    ×××

    کودکان در پهنه‏ى پارک پراکنده بودند، کنجکاوى مى‏کردند و جست و جو مى‏کردند. مقایسه مى‏کردند. پیدا مى‏کردند و یافته‏ها را به یکدیگر نشان مى‏دادند - تعمیم مى‏دادند و به این طریق آموخته‏هاى خود را عمق و وسعت مى‏بخشیدند. براى من جالب و شورانگیز بود که آن روز گوشم نه »درخت« شنید، نه »علف«، نه ...

    »گیاه«! فقط گیاه. وه چه زیبا بود آن روز!

    »گیاه« صداى آن روز پارک بود. خانم گیاه! آقا این هم یک گیاه.

 گیاه! ...

     از علف‏هاى هرز، گیاهان خودروى لا به لاى سنگ‏ها تا درختان کاج، بوته‏هاى رز و ... گیاهى از چشم کودکان پنهان نمى‏ماند.

    حتى گیاهانى که به دلیل برگ ریزان، لباس خود را عوض کرده بودند!

 فعالیت سوم: تلفیق ارزشیابى

    وقتى از پارک برگشتیم، زنگ تفریح بود و تغذیه، بعدش: نقاشى!

 حدس مى‏زنید که موضوع نقاشى آن روز چه بود؟

    بهترین وقتى بود که بتوان فعالیتى تلفیقى - علوم تجربى و نقاشى - را اجرا کرد.

    از کودکان خواستم، »گیاهان« را نقاشى کنند.

    نمونه‏ى کارهاى آن‏ها را در این گزارش مى‏بینید. احتیاجى به توصیف نیست!

    ×××

    چه خوش شانس هستند »مربیان کودک«! خوش به حالشان!

    آن همه زیبایى را که من آن روز شاهد بودم، آن‏ها هر روز شاهدند. درست مثل یک »باغبان« که فرایند رشد و به بار نشستن گیاهان باغش را شاهد است. و چه هشیار بود و عارف، زنده یاد جبّار عسگرزاده آن زمان که عنوان »باغچه‏بان« را براى خود برگزید.

    و من چه قدر دلم مى‏خواهد که »باغچه‏بان« شوم!

    ×××

 فکر کنید و بگویید:

    در گزارشى که خواندید: اندیشه‏ى کاوشگرى »مفهوم سازى به وسیله‏ى کودکان« به عنوان یک رویکرد در انتخاب هدف‏ها و مدیریت فعالیت‏هاى یادگیرى کودکان مورد توجه بوده است. با ارائه‏ى مثالى روشن، توضیح دهید که در این فعالیت‏ها سعى شده است، چه مفهوم یا مفاهیمى به وسیله‏ى کودکان ساخته شود؟ چگونه؟

 --------------------------------------------------------------

به نام خدا

خوش به حالشان !

در ابتدای مقاله به این جمله برمی خوریم که گاهی مشاهده گر و گاهی خود در نقش مربی‌ام ! نکتة مهم این است که آقای طاهری هم در نقش مشاهده‌گر و هم مربی به کسب تجربه در کلاس های پیش‌دبستان پرداخته است. او در آموزش خود یکی از اصول اصلی ، یعنی طراحی آموزشی را به کار می گیرد. می دانیم که داشتن طرح درس ، کار معلم را جهت دار و هدفمند می کند. اهداف دقیق آموزشی را به اهداف رفتاری تبدیل می کند. و می دانیم که از مزایای اهداف رفتاری این است که هم قابلیت مشاهدة بهتر و هم ارزشیابی دقیقتر را دارد. نکتة بسیار مهم مفهوم سازی و تولید دانش به وسیلة کودکان است ، که آقای طاهری در فعالیت های خود این اهداف را مدّ نظر داشته است.

کاربرد روش گفتگو ، جستجو و مشاهده از روش های مؤثر آموزشی است که در خلال آن کودکان به تبادل نظریات و تجارب می پردازند. جستجو و مشاهده باعث کشف دانش از سوی خود شاگرد می شود و از همه مهم تر جستجو در محیط واقعی است. چرا که کودکان محیط طبیعی را بر محیط خشک کلاسی ترجیح می دهند. شادی و بازی حق کودک است و آقای طاهری این حق را به کودکان به صورت جالبی در خلال آموزشش داده است. دیدن کودکان در محیط واقعی و تلاش برای فهمیدن از سوی آنها چه دل‌انگیز است. و به راستی خوش به حال مربیان کودک.

ارزشیابی

می دانیم ارزشیابی یکی از ارکان اصلی طراحی آموزشی و در واقع آخرین مرحلة آن است. چرا که در این مرحله معلم صحیح ترین بازخورد از کار خود را دریافت می کند. . چه زیباست کار آقای طاهری (تلفیق ارزشیابی با نقاشی کودکان). در نقاشی ، کودکان هر آنچه را در ذهن دارند بر صفحه جاری می کنند. و در واقع می توان دنیای عاطفه و احساس آنها را مشاهده کرد. این مربی با تلفیق ارزشیابی با نقاشی کودکان هم به احساسات کودکان ارزش داده و هم فهم مفهوم کلیدی درس یعنی گیاه را از کار کودکان دریافت کرده است.